سازمان بنادر و کشتیرانی از آغاز به کار یک دختر ۲۲ ساله به‌عنوان نخستین زن ملوان ایرانی در دریای خزر خبر داد. «کوثر صادقی منفرد» در دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر درس خوانده و دوره‌های آموزشی دریانوردی را نیز در بوشهر گذرانده و حالا در بندر فریدون‌کنار دریای خزر کار می‌کند.

دختر جوان ملوان ایرانی، از تابوشکنی به‌عنوان هدف اصلی خود برای رسیدن به این شغل یاد می‌کند و می‌گوید: می‌خواستم اثبات کنم که جنسیت نمی‌تواند مانع رسیدن افراد به اهدافشان باشد، هیچ‌کدام از مشاغل جنسیتی نیستند و هرچقدر هم سخت باشند، ما زن‌ها از پس آن‌ها برمی‌آییم.

کوثر صادقی منفرد سال ۱۳۷۸ در زنجان به دنیا آمده و هم‌اکنون به عنوان ملوان در بندر فریدون‌کنار ترکیبی از امور دفتری و کارهای فیزیکی را انجام می‌دهد.

کوثر صادقی منفرد می‌گوید: دوره‌های آموزش دریانوردی، سختی‌های خاص خودش را دارد و به همین دلیل در کشور ما تعداد محدودی از خانم‌ها وارد این عرصه شده اند، اما من امیدوارم به زودی حضور زنان در این شغل جا بیفتد و عنوان مردانه از روی آن برداشته شود.

این ملوان جوان می‌گوید تمام تلاش خود را خواهد کرد برای اینکه روزی به آرزوی خود برسد و کاپیتان (ناخدا) کشتی شود.

ماه‌ها زندگی روی آب، دریازدگی، انجام کارهای فیزیکی، دوری چند ماهه از خانواده و دوستان، تنهایی، بی‌خوابی‌های شبانه و تجربه حوادث طبیعی مثل طوفان باعث شده ملوانی به عنوان شغلی مردانه محسوب شود اما کوثر صادقی منفرد معتقد است: «زنان، توانایی پشت سر گذاشتن سختی‌های این شغل را دارند.»

پیش‌تر زهرا سالاریه و راحله طهماسبی سروستانی، دریانوردان زن ایرانی در بنادر جنوب نیز درباره اینکه زنان توانایی انجام کارهای سختی مثل ملوانی و دریانوردی را دارند صحبت کرده بودند. حرفه‌ای که سابقه حضور زنان در آن به ایران باستان بازمی‌گردد.

آرتمیس، نخستین دریاسالار ایران در زمان هخامنشیان

اسناد تاریخی نشان می‌دهد نخستین دریانورد زن جهان، ایرانی بوده است. آرتمیس نخستین زن دریانورد ایران و جهان است که حکم دریاسالاری خود را از خشایار شاه هخامنشی دریافت کرد. «اسماعیل رایین» در کتاب «دریانوردی ایرانیان»، نوشته است: در سال ۴۸۴ پیش از میلاد، فرمان بسیج دریایی برای شرکت در جنگ با یونانیان توسط خشایارشا هخامنشی صادر شد. آرتمیس، فرماندار سرزمین «کاربه» با پنج فروند کشتی جنگی که خود فرماندهی آن‌ها را در دست داشت، به نیروی دریایی ایران پیوست. در این نبرد ایران موفق به تصرف آتن شد.

تاجی بر سر تمام زنان ایران

آرتمیس در سال ۴۸۰ پیش از میلاد در جنگ «سالامیس» که بین نیروی دریایی ایران و یونان درگرفت، شرکت داشت و توانست بخشی از نیروی دریایی ایران را از خطر نابودی نجات دهد. به همین دلیل بود که او به افتخار دریافت فرمان دریاسالاری از سوی خشایارشا رسید. تاریخ‌نویسان یونان او را در زیبایی،دلاوری و متانت سرآمد همه زنان آن روزگار نامیده‌اند.

زهرا سالاریه و نخستین تجربه دریانوردی

دختری که در نوجوانی برای کار وارد یک خیاطی شد که جلیقه‌های نجات می‌دوختند کمتر از چند سال توانست نام خود را به عنوان یک دریانورد زن ایرانی به ثبت برساند. کار در آن خیاطی زهرا سالاریه را با ناخداها و قایقران‌ها آشنا کرد و او از طریق آن‌ها دوره‌های آموزشی دریانوردی را گذراند و به قول خودش از طریقه وارد شدن به قایق گرفته تا تعمیر موتور و ۷۰ مدل گره ملوانی جور واجور به طناب‎هایی که دو برابر خودش وزن داشتند را یاد گرفت و در نهایت هم موفق شد گواهینامه ناخدایی قایق را بگیرد. اما مسئله این بود که هیچکس حاضر نمی‌شد قایقش را به یک دختر نوجوان ریزنقش بسپارد به همین دلیل او چند هفته متوالی از ساعت پنج صبح به بندر می‌رفت و تا ۹ شب که کشتی‌ها به آب می‌زدند کنار اسکله می نشست. تا اینکه یک روز، مرد میانسالی به او اعتماد کرد و همان روز بود که زهرا یک قایق بزرگ مسافربری را از اسکله بندرعباس به قشم برد.

زهرا سالاریه دریانورد آب‌های آزاد در سال ۹۰ با همشهری سرنخ خاطره روزی را تعریف کرد که در تمام طول مسیر کشتی، یک زن و شوهر به او ناسزا گفتند چون تصور می‌کردند او دختر ناخدا است و پدرش کشتی را به او سپرده و رفته: «آن‌ها فکر نمی‌کردند یک دختر جوان بتواند هدایت کشتی را بر عهده بگیرد.»

زهرا سالاریه دریانورد بنادر جنوب در سال ۹۱ در گفت‌وگو با پرتال خبری سازمان بنادر و کشتیرانی نیز از سختی‌های شغل ملوانی و برخوردهای مردم صحبت کرد و گفت: اوایل شروع کارم حتی برخوردهای بد از مردم می دیدم. خیلی‌ها دلشان نمی‌خواست سوار لنج یا اتوبوس دریایی بشوند که یک زن قرار است هدایتش کند. اما من سعی می‌کردم آرامشم را حفظ کنم و همین باعث می‌شد بیشتر از قبل مهارت‌هایم رابه نمایش بگذارم. می‌خواستم نشان بدهم که کارم را خوب بلدم و کاربلد بودن به مرد و زن بودن ربطی ندارد. منتها همان موقع هم همیشه خانم‌ها حسابی طرفدارم بودند و کارم را دوست داشتند. به‌هرحال این عشقی بود که من به دریا داشتم و همین باعث شد بتوانم مشکلات را تحمل کنم.

راحله طهماسبی، دریانورد نمونه هرمزگان

دریانوردی، کار سختی است اما راحله طهماسبی که در سال ۹۶ به عنوان دریانورد نمونه استان هرمزگان، انتخاب شده معتقد است کاری نیست که مردان بتوانند انجام دهند اما زنان نتوانند. او که پس از طی کردن دوره‌های مختلف آموزشی و تجربی از سمت ملوانی به ناخدایی رسیده در سال ۹۶ به ایسنا گفت: این شغل به علت اینکه تعداد بانوانی که روی دریا هستند خیلی کم است سختی‌های خاص خودش را دارد و شاید هرکسی نتواند این سختی‌ها را تحمل کند اما با تمام این سختی‌ها به خانم‌ها پیشنهاد می‌کنم اقدام کنند و وارد این عرصه شوند و سختی‌های آن را به جان بخرند و مطمئنم پشیمان نمی‌شوند.

به گفته او عدم تمایل زنان برای کار ملوانی در ایران را نا آشنایی با این شغل و محدودیت‌های موجود است: معمولاً کشتی‌ها و شناورهایی که بخواهند به یک زن اجازه فعالیت دهند، محدود هستند. محل سکونت مناسب یا جای خواب نیز برای زنان در شناورها وجود ندارد و این بی‌توجهی به این دلیل است که احساس می‌کنند خانم‌ها قادر نیستند از عهده این شغل برآیند درحالی‌که در کشورهای دیگر، زنان به‌طور گسترده روی کشتی‌ها فعالیت می‌کنند اما در کشور ما بیشترین لطفی که به زنان شده این است که اجازه پیدا کرده‌اند روی کشتی‌های مسافربری کار کنند و امیدواریم روزی برسد که زنان بتوانند روی کشتی‌های بزرگ‌تر فعالیت کنند.

دیده‌بانی برای دیدن موانع احتمالی بر سر راه کشتی، اندازه‌گیری عمق آب، تغییر سکان در پل‌ها، استفاده از تجهیزات اضطراری تحت هدایت ناخدا، کمک ناخدا، یا راننده کشتی، انجام کارهایی مانند آماده کردن طناب‌ها و تجهیزات، سرویس کامل کشتی و تثبیت کالاها و بارها، زنگ‌زدایی و رنگ‌کاری کشتی، انجام وظایف گوناگون مرتبط با سرویس و نگهداری کشتی از وظایف ملوان است.